Co to jest ”paluch koślawy” (łac. i ang. Hallux valgus )?

„Paluch koślawy” (po angielsku nazywany również „Bunion”) wbrew pozorom i nazwie nie dotyczy tylko palucha lecz jest złożonym zaburzeniem biomechaniki całej stopy. W dużym skrócie koślawość palucha (jego zbaczanie w kierunku pozostałych palców stopy) wynika z szpotawości I-ej kości śródstopia (jej odchyleniu w przeciwnym kierunku) i wynikającej z tego nieprawidłowej pracy mięśni. Stopa staje się szersza i staw śródstopno-palcowy pierwszy zaczyna obcierać o obuwie (co powoduje ból i stan zapalny w tej okolicy) a paluch napiera na pozostałe palce powodując ich deformację np. palec młotkowaty czy młoteczkowaty, metatarsalgię i inne).

Skąd się bierze „paluch koślawy”?

Teorii jest mnóstwo, ale tak naprawdę nie do końca wiadomo. Na pewno bardzo ważny jest czynnik genetyczny i płeć (wśród kobiet występuje nawet 9 razy częściej). Nieprawidłowe obuwie (zwłaszcza buty na wysokim obcasie z wąskimi noskami) przyspiesza rozwój patologii ale jej nie wywołuje. Dodatkowo wiele czynników trzeba brać pod uwagę, min.: choroby ogólnoustrojowe (np. reumatoidalne zapalenie stawów), czynniki środowiskowe (długie stanie np. w pracy), urazy stopy, płaskostopie, przykurcz ścięgna Achillesa i wiele innych. Bardzo często dotyczy obu stóp jednocześnie.

Jak się objawia „paluch koślawy”?

Początkowo nie ma objawów (czasem niestety paluch koślawy rozwija się już u nastolatków), następnie zauważamy zmianę wyglądu stopy. Dopiero później pojawia się ból i stan zapalny w miejscu ocierania się stawu śródstopno-palcowego o obuwie, stopa staje się szersza. W zaawansowanym stadium może pojawić się ból pod głowami II i III kości śródstopia (ból przy chodzeniu w połowie szerokości stopy) nazywany metatarsalgią oraz deformacje pozostałych palców. Najczęściej palec II „sterczy” ponad paluchem i również konfliktuje z obuwiem powodując ból i trudność z doborem butów.

Czy bać się operacji palucha koślawego?

Nie. Przez ostatnie dekady leczenie operacyjne paluchów koślawych obrosło wieloma mitami, zwłaszcza o bólu i obrzęku oraz o sterczących drutach przez skórę i długotrwałym unieruchomieniu w gipsie. Tymczasem operacje stają się coraz bardziej małoinwazyjne, znieczulenia lepsze i pooperacyjne leczenie bólu skuteczniejsze. Przed operacją zawsze obywa się spotkanie z anestezjologiem na którym szczegółowo omawiany jest rodzaj znieczulenia. Odnośnie zaleceń po operacji zawsze najlepiej porozmawiać z chirurgiem, który będzie ją wykonywał.

Na czym polegają operacje palucha koślawego?

Opisywane jest nawet 300 technik korekcji palucha koślawego. To oznacza że nie ma jednej idealnej dla każdej stopy. Chirurg na podstawie odpowiednich zdjęć RTG dobiera indywidualnie metodę leczenia. Zdecydowana większość technik polega na osteotomii (przecięciu w określony sposób) pierwszej kości śródstopia i zespoleniu jej w odpowiednim ustawieniu. Jedynie w zaawansowanej deformacji (patrz lewa stopa na zdjęciu powyżej) usztywnia się staw. Obecnie do stabilizacji osteotomii używa się niskoprofilowych implantów lub śrubek całkowicie pogrążonych w kości, których nie trzeba usuwać, umożliwiają wykonywanie MRI oraz nie są wyczuwalne przez skórę.

Co po operacji palucha koślawego?

Najczęściej przez 4 do 6-u tygodni pacjenci używają specjalnego buta z odciążeniem przodostopia lub z półokrągłą podeszwą. Fizjoterapię zaczyna się w trzecim tygodniu po operacji. W 6-ym i 12-ym tygodniu po operacji kontroluje się postęp zrostu kostnego na zdjęciach RTG. Do pracy można wrócić zazwyczaj po około 6-u tygodniach.